Ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού και Ανανεώσιμες πηγές

Εδώ και δυο χρόνια, η ΡΑΕΚ δημοσιοποίησε το προσχέδιο Ρυθμιστικής απόφασης “Λεπτομερούς Σχεδιασμού για Διαφοροποίηση του Πλαισίου Ρύθμισης της Λειτουργίας της Αγοράς Ηλεκτρισμού της Κύπρου” για σκοπούς δημόσιας διαβούλευσης. Αφού λήφθηκαν και αξιολογήθηκαν πολλά και λεπτομερή σχόλια από τους εμπλεκόμενους, εκδόθηκε η τελική απόφαση της ΡΑΕΚ το Μάιο του 2015 και δόθηκαν οι σχετικές οδηγίες στο Διαχειριστή συστήματος μεταφοράς (ΔΣΜΚ) να προχωρήσει με την εκπόνηση των λεπτομερών κανόνων αγοράς. Βασική και πολύ σημαντική πρόνοια του νέου πλαισίου, είναι το άνοιγμα του δρόμου για συμμετοχή των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) στην ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού. Αξίζει να σημειωθεί, ιδιαίτερα για κάποιους μονίμως μεμψιμοιρούντες, πως η Ευρωπαϊκή Ένωση τώρα ετοιμάζει το νέο πλαίσιο σχεδιασμού της αγοράς, που θα επιτρέπει στις ΑΠΕ να συμμετέχουν στην ανταγωνιστική αγορά και αναμένεται η δημοσιοποίηση του μέχρι τέλος Νοεμβρίου.

Παρακολουθώντας τα δημοσιεύματα στον τύπο, θεώρησα ορθό να καταθέσω τις απόψεις μου για ένα θέμα στο οποίο αφιέρωσα πάρα πολύ επαγγελματικό χρόνο.
Σε δημόσια τοποθέτηση μου το Μάρτιο του 2016 είχα αναφερθεί επιγραμματικά στις πέντε πιο σημαντικές κατά την άποψη μου προτεραιότητες του τομέα του ηλεκτρισμού. Θα περιοριστώ στην πρώτη από αυτές που είναι η ανάγκη για «Ταχεία ολοκλήρωση των Κανόνων αγοράς και ενεργοποίηση του ανταγωνισμού που θα επιτρέψει την είσοδο ιδιωτών κυρίως στις ανανεώσιμες πηγές».
Οι εξελίξεις των τελευταίων επτά μηνών προοιωνίζουν περαιτέρω καθυστέρηση στο σημαντικό αυτό ζήτημα, εφόσον δηλώθηκε επίσημα στη Βουλή από τον αρμόδιο φορέα ΔΣΜΚ, το 2020 ως χρόνος έναρξης λειτουργίας της ανταγωνιστικής αγοράς, για λόγους που σχετίζονται με υποστελέχωση που καθυστερεί την αγορά λογισμικού για τη λειτουργία της αγοράς. Είναι προφανές πως η αρμόδια αρχή που είναι η ΡΑΕΚ δεν θα μείνει με σταυρωμένα χέρια. Ήδη διάβασα πως έχει προβεί σε μια πολύ ορθή ενέργεια, συγκαλώντας συσκέψεις των εμπλεκομένων, με σκοπό την εξεύρεση λύσεων μέσα από διαβούλευση, που θα επιτρέπουν στους ενδιαφερόμενους επενδυτές να προχωρήσουν με την υλοποίηση έργων ΑΠΕ στην ανταγωνιστική αγορά έστω και με μεταβατικές ρυθμίσεις. Παράλληλα αντιλαμβάνομαι ασκεί τις αναγκαίες πιέσεις τόσο προς το ΔΣΜΚ για επιτάχυνση των διαδικασιών για λειτουργία της αγοράς με βάση τη Ρυθμιστική απόφαση, όσο και προς το Κράτος για αποδέσμευση των αναγκαίων θέσεων για τη λειτουργία της αγοράς.

Σημειώνεται πως ένα άλλο σχετικό ζήτημα που χρήζει επίλυσης, είναι η ακυρωτική απόφαση του Δικαστηρίου για την παγοποίηση των αιτήσεων υποψηφίων παραγωγών από τη ΡΑΕΚ το 2012. Για όσους γνωρίζουν καλά το θέμα και μεταξύ τους είναι και οι άμεσα ενδιαφερόμενοι που κέρδισαν στην προσφυγή, Η ΡΑΕΚ ενήργησε τότε καλή τη πίστει, κρίνοντας πως οι αντικειμενικές συνθήκες της Νομοθεσίας του 2012 που δεν είχε τότε εναρμονιστεί με την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2009/72, δεν επέτρεπαν τη δραστηριοποίηση των ΑΠΕ στην ανταγωνιστική αγορά. Επίσης η Νομοθεσία δεν επέτρεπε τη δυνατότητα επιλογής προμηθευτή ούτε και τη δυνατότητα μεγάλων καταναλωτών να έχουν δύο προμηθευτές και επομένως η έκδοση των αδειών πρακτικά δεν θα είχε αποτέλεσμα.

Σήμερα οι αντικειμενικές συνθήκες έχουν αλλάξει. Η Νομοθεσία μας εναρμονίστηκε το τέλος του 2012 με την Ευρωπαϊκή Οδηγία και στη βάση των νέων δεδομένων η ΡΑΕΚ διενήργησε μελέτη και εξέδωσε τη Ρυθμιστική απόφαση για το νέο σχεδιασμό της αγοράς που προνοεί λεπτομερώς για τη δυνατότητα των ΑΠΕ να συμμετέχουν στην ανταγωνιστική αγορά. Επί πλέον η μείωση της κεφαλαιουχικής δαπάνης που απαιτείται για εγκατάσταση ηλιακών πάρκων, επιτρέπει πλέον στις ΑΠΕ να εισέλθουν στην αγορά με πολύ καλές προοπτικές.

Η απόφαση του Δικαστηρίου στην οποία αναφέρθηκα πιο πάνω, είναι προφανώς σεβαστή και επομένως αναμένω, συμμόρφωση της ΡΑΕΚ στο επόμενο διάστημα και αδειοδότηση εταιρειών για εγκατάσταση και λειτουργία ηλιακών πάρκων στην ανταγωνιστική αγορά. Όμως παραμένει το ζήτημα της ουσιαστικής λειτουργίας μιας ανταγωνιστικής αγοράς, λόγω της καθυστέρησης στην ολοκλήρωση των κανόνων αγοράς καθώς και στην αγορά του σχετικού λογισμικού.

Υποχρεωτικά θα πρέπει να αναζητηθούν τρόποι λειτουργίας των νέων έργων ΑΠΕ στην αγορά ηλεκτρισμού. Υπάρχουν δύο προσεγγίσεις για το ζήτημα αυτό.
Α) Με καθεστώς παρόμοιο των καθεστώτων στήριξης
Με ένα τέτοιο καθεστώς, απλό στην εφαρμογή του, οι ΑΠΕ εντάσσονται στο σύστημα με αποζημίωση το κόστος αποφυγής της ΑΗΚ όπως στα καθεστώτα στήριξης ή με μια σταθερή τιμή ανά μονάδα παραγωγής KWh, που θα συμφωνηθεί με το Κράτος για συγκεκριμένη περίοδο. Είναι όμως ορθή αυτή η προσέγγιση για έργα που προορίζονται για την ανταγωνιστική αγορά; Η εκτίμηση μου είναι πως η απλή αυτή λύση δεν είναι και η πλέον αρμόζουσα για έργα ανταγωνιστικής αγοράς.
Β) Με καθεστώς που προσομοιάζει στην ανταγωνιστική αγορά
Το πλαίσιο σχεδιασμού της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού, έχει καθορίσει δύο είδη αγοράς που θα λειτουργούν παράλληλα διευκολύνοντας παραγωγούς και προμηθευτές. Την Προ-ημερήσια και την Προθεσμιακή ή αγορά διμερών συμβολαίων. Το πλαίσιο προνοεί πως «Νέες εγκαταστάσεις ΑΠΕ που λειτουργούν εκτός Εθνικών Σχεδίων Χορηγιών έχουν τη δυνατότητα είτε να συνάπτουν διμερή προθεσμιακά συμβόλαια είτε να καταθέτουν προσφορές στην Προ-ημερήσια Αγορά».
Χωρίς να είναι καθόλου εύκολο εγχείρημα, έχω την άποψη πως είναι δυνατό να γίνει ένα πρόγραμμα «μίμησης» της αγοράς για ένταξη νέων έργων ΑΠΕ είτε με τη μια μέθοδο είτε με την άλλη.

Η «μίμηση» της προημερήσιας αγοράς ίσως γίνεται ευκολότερα, με την ένταξη των εγκαταστάσεων παραγωγής ΑΠΕ κατά προτεραιότητα, εκτός αν υπάρχουν τεχνικοί λόγοι, και την αποζημίωση τους απολογιστικά στη βάση του οριακού κόστους ηλεκτρισμού ανά ημίωρο, όπως περίπου αναμένεται να λειτουργήσει η προημερήσια με την τιμή εκκαθάρισης. Ήδη υπάρχουν λογισμικά ημερήσιου προγραμματισμού τόσο στην ΑΗΚ όσο και στο Διαχειριστή που θα μπορούσαν να βοηθήσουν τόσο στον προγραμματισμό λειτουργίας όσο και στο θέμα αποζημίωσης. Θέματα χρεώσεων εφεδρειών, εξισορρόπησης κλπ, αναγκαστικά θα ρυθμιστούν από τη ΡΑΕΚ στη βάση απλοιημένης μεθόδου όπως έγινε και για τις ΑΠΕ αυτοπαραγωγής και συμψηφισμού μετρήσεων γνωστού ως net – metering.
Η «μίμηση» της αγοράς διμερών συμβολαίων, εμπεριέχει ίσως περισσότερες δυσκολίες επειδή αφορά δύο αγορές τη χονδρική και τη λιανική. Οι ρυθμίσεις που θα χρειαστούν πέραν των θεμάτων εφεδρειών, εξισορρόπησης κλπ, θα πρέπει να καλύπτουν και θέματα μη υπέρβασης της ζήτησης των πελατών από την παραγωγή ΑΠΕ, κατανομής της παραγωγής ΑΠΕ μεταξύ των πελατών του νέου παραγωγού προμηθευτή, ύπαρξη δύο προμηθευτών για ένα καταναλωτή κλπ.

Η επιλογή της προημερήσιας έχει το πλεονέκτημα ότι στην πράξη αποτελεί έναρξη ανταγωνισμού στην παραγωγή. Η επιλογή των διμερών συμβολαίων έχει το πλεονέκτημα πέρα από την ενεργοποίηση νέων παραγωγών, της «μίμησης» ανταγωνισμού στην προμήθεια και την εμπλοκή μερικών μεγάλων έστω καταναλωτών με την αγορά. Γενικά η επιλογή της όποιας μεταβατικής λύσης που θα προσομοιάζει με ανταγωνιστική αγορά, έχει το μεγάλο πλεονέκτημα ότι θέτει όλους τους εμπλεκόμενους φορείς ΡΑΕΚ, ΔΣΜΚ, ΑΗΚ και ανεξάρτητους παραγωγούς σε μια διαδικασία πρακτικής εκπαίδευσης στο ξεπέρασμα των δυσκολιών λειτουργίας της αγοράς, ώστε να είναι έτοιμοι να λειτουργήσουν ομαλά την ανταγωνιστική αγορά μόλις είναι έτοιμο το κανονιστικό πλαίσιο και το λογισμικό από το ΔΣΜΚ.
Οι πιο πάνω προσεγγίσεις παρουσιάζουν φυσικά το περίπλοκο αυτό ζήτημα αρκετά απλοποιημένα και δεν είναι οι μόνες. Είμαι βέβαιος πως οι αρμόδιοι φορείς μπορεί να καταλήξουν σύντομα μέσα από μια συναινετική διαβούλευση, σε κάποιο παρόμοιο αλλά βελτιωμένο σχέδιο που θα εξυπηρετεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την ανάγκη ένταξης των ΑΠΕ στην ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού, με τρόπο που να βοηθά και το Κράτος να πετύχει και να υπερβεί τους περιβαλλοντικούς του στόχους μέχρι το 2020.


Γράφει ο Γιώργος Σιαμμάς, Μέλος ΔΣ Οργανισμού Ευρωπαίων Ρυθμιστών Ενέργειας (ACER), τέως Πρόεδρος ΡΑΕΚ.