Κυκλική οικονομία: Ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης

  

 
Το τελευταίο διάστημα η Ευρώπη βρίσκεται στη δίνη έντονων συζητήσεων που ξεκινούν από την κρίση χρέους της Ελλάδας και την παραμονή της χώρας στην ευρωζώνη και καταλήγουν σε θέματα που αγγίζουν την υπόσταση, τις αξίες και το μέλλον της ενωμένης Ευρώπης. Παράλληλα όμως με αυτές τις συζητήσεις, σε πιο τεχνοκρατικό επίπεδο, μια νέα ελπιδοφόρα ιδέα αρχίζει να συζητείται ιδιαίτερα έντονα, αυτή της Κυκλικής Οικονομίας (Circular Economy). 
Με την Κυκλική Οικονομία προωθείται, σύμφωνα με τον Ευρωπαίο επίτροπο αρμόδιο για το Περιβάλλον Janez Potočnik «η ταυτόχρονη βελτίωση της οικονομικής ευημερίας και του περιβάλλοντος, εγχείρημα που παλαιότερα θεωρείτο ανάλογο με τον τετραγωνισμό του κύκλου». Η επιτυχία αυτής της προσπάθειας, στην οποία καλούνται να συνεισφέρουν όλοι οι παραγωγικοί τομείς, βασίζεται στη δημιουργία ενός νέου μοντέλου που θα περιορίζει την κατανάλωση εντός των οικολογικών ορίων του πλανήτη.

Όλοι παραδέχονται ότι μέχρι σήμερα η ανάπτυξη βασιζόταν σε ένα οικονομικό μοντέλο εντατικής χρήσης των διαθέσιμων και εισαγόμενων πόρων χωρίς να υπολογίζονται στον βαθμό που έπρεπε οι μακροπρόθεσμες συνέπειες και με τις τιμές των πόρων να αυξάνονται διαρκώς. Η αλλαγή που προτείνεται να γίνει μέσω της προσέγγισης της Κυκλικής Οικονομίας βασίζεται στη μεγιστοποίηση της απόδοσης των υπαρχόντων πόρων και στη μείωση των απωλειών κατά τη χρήση. Αναμένεται δηλαδή, ως βασική προϋπόθεση επιτυχίας, να μάθουμε να υπολογίζουμε και να εκτιμούμε τα απόβλητα ως πόρους και να μην αφήνουμε τίποτα αναξιοποίητο. Παράλληλα θα πρέπει να εγκαταλείψουμε τη σημερινή προσέγγιση της εξόρυξης περιορισμένων πρώτων υλών από το έδαφος, της χρήσης τους για την παραγωγή ενός προϊόντος και στη συνέχεια της απόρριψης και της υπόγειας ταφής τους.
 
Όπως επιγραμματικά περιγράφεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή η αλλαγή προϋποθέτει τη στροφή από το μοντέλο «προμήθεια, παραγωγή, κατανάλωση και απόρριψη» σε ένα μοντέλο που βασίζεται στο τετράπτυχο «επαναχρησιμοποίηση, επισκευή, ανακαίνιση και ανακύκλωση».
 
Για την προώθηση των στόχων αυτών η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προωθεί έναν αριθμό μέτρων που περιλαμβάνουν νέες προτάσεις για τη διαχείριση των αποβλήτων, δείκτες για την παρακολούθηση της αποδοτικότητας των πόρων, πολιτικές για την προώθηση της ανακύκλωσης και την ενίσχυση της βιωσιμότητας των κύκλων ζωής των προϊόντων, πρωτοβουλίες για τη δημιουργία πράσινων θέσεων εργασίας και κίνητρα για την υποστήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Χαρακτηριστικές ευφάνταστες προτάσεις που προκύπτουν από τις νέες αυτές προσεγγίσεις είναι η ανακύκλωση των υφασμάτων, η δημιουργία συστημάτων κοινής χρήσης αυτοκινήτων και τα «καφενεία επισκευών» (repair cafés) και η εισαγωγή νέων επιχειρηματικών μοντέλων που θα μας μετατρέπουν από «καταναλωτές» σε «χρήστες» και θα στρέφουν τη ζήτηση από τα προϊόντα μίας χρήσης στις υπηρεσίες μίσθωσης και επισκευής.
 
Για την προώθηση της Κυκλικής Οικονομίας καίριο ρόλο παίζει η έρευνα και η καινοτομία και για αυτό, όπως διακήρυξε η αρμόδια Ευρωπαία επίτροπος για θέματα Έρευνας, Καινοτομίας και Επιστήμης Máire Geoghegan-Quinn, τα θέματα αυτά θα προωθηθούν ακόμη περισσότερο μέσω του προγράμματος «Ορίζοντας 2020».
 
Και τώρα στα καθ’ ημάς… Εντυπωσιακές οι ιδέες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δίνουν διέξοδο και πιθανές λύσεις σε διάφορα προβλήματα που ταλανίζουν την Ευρώπη και κατ’ επέκταση τον πλανήτη Γη. Φαίνεται επίσης ότι οι διεργασίες για την εισαγωγή νομοθετικών προνοιών που να προωθούν τις ιδέες της Κυκλικής Οικονομίας έχουν αρχίσει. Κάποια κράτη μέλη δεν θα δυσκολευτούν ιδιαίτερα να εφαρμόσουν πολλές από τις προβλεπόμενες νέες δράσεις, έχουν ήδη από παλιά προχωρήσει στις αναγκαίες δράσεις, μεταξύ των οποίων και στην εκπαίδευση και στην αλλαγή κουλτούρας των πολιτών. Τι γίνεται όμως με την Κύπρο; Έχουμε δημιουργήσει υποδομές, έχουμε καλλιεργήσει νοοτροπίες και στάσεις ζωής που να μας προετοιμάζουν για το επόμενο βήμα; Έχουμε προωθήσει σχέδια ενίσχυσης της ευρεσιτεχνίας, της επιχειρηματικότητας, των εναλλακτικών, πράσινων προσεγγίσεων;
 
Αν προχωρήσουμε σε αξιολογήσεις μικρών ενδεικτικών περιπτώσεων δεν νομίζω ότι θα πάρουμε πολλές θετικές απαντήσεις. Δέστε τον αριθμό των αποβλήτων ανά κάτοικο, τη χρήση της δημόσιας συγκοινωνίας, τη χρηματοδότηση ερευνητικών προγραμμάτων, τα πανάκριβα, μεγάλου κυβισμού αυτοκίνητα. Όλα αυτά δείχνουν ένα λάθος δρόμο, που τον ακολουθήσαμε γιατί σε κάποια φάση της πορείας χάσαμε βασικές αξίες. Νομίζω είναι καιρός να προχωρήσουμε και εμείς σε μια «Κυκλική Αξιολόγηση» του πού στεκόμαστε, ποιοι είμαστε και πού θέλουμε να πάμε. Τότε ίσως τα καταφέρουμε…