Θ. Τσακίρης: H Shell, η ηλεκτρική διασύνδεση με Ισραήλ και ο δρόμος προς την Αίγυπτο  

Λίγες μέρες μετά από την πετυχημένη ολοκλήρωση των προσφορών για τον Γ’ Γύρο Αδειοδότησης στην κυπριακή ΑΟΖ ο Επίκουρος Καθηγητής Γεωπολιτικής & Οικονομικών των Υδρογονανθράκων Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, Δρ. Θεόδωρος Τσακίρης μιλά στο EnergyNews για τις  τρεις προτεραιότητες στον ενεργειακό σχεδιασμό της Κύπρου, για το δυνατό χαρτί της Shell, για τις επιλογές μας ως προς την αξιοποίηση της «Αφροδίτης» αλλά και την  επιτακτική ανάγκη ενός «σχεδίου Β» σε περίπτωση υλοποίησης ενός τουρκοισραϊλινού αγωγού.

Κύριε Τσακίρη, πως κρίνετε τον ενεργειακό σχεδιασμό της Κύπρου; 
Αυτό είναι ένα πολύπλοκο ερώτημα. Αν είχα να συμβουλέψω την κυβέρνησης ως πρώτο στόχο θα έβλεπα την κατάρτιση ενός συγκροτημένου σχεδίου ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας μαζί με συγκεκριμένα προγράμματα αύξησης της εξοικονόμησης ενέργειας. Αυτός ο κλάδος έχει δημιουργεί περισσότερες θέσεις εργασίας σε τοπικό κυρίως επίπεδο από ότι οποιοσδήποτε άλλος τομέας του ενεργειακού επιχειρείν.
Επίσης, θα επίσπευδα διαδικασίες για να υπάρξει μια ηλεκτρική διασύνδεση ανάμεσα στην Κύπρο και στο Ισραήλ ώστε να δοθεί ασφάλεια και ευστάθεια στο σύστημα, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα να αυξηθούν οι ΑΠΕ πολύ πιο επιθετικά και συγκροτημένα. Η τρίτη και σημαντικότερη προτεραιότητα είναι η κατάρτιση μιας συμφωνίας για την πώληση του φυσικού αερίου της Αφροδίτης στην Αίγυπτο το συντομότερο δυνατό.

Γιατί έχουμε καθυστερήσει τόσο σε αυτό το θέμα; 
Μέχρι και τον Ιανουάριο μας έλειπε ένα πολύ σημαντικό στοιχείο του πάζλ. Μας έλειπε μια εταιρεία η οποία θα έχει το ρόλο και του παραγωγού και του αγοραστή. Αυτή η εταιρεία είναι η Shell και ήταν επιτυχία της κυβέρνησης που το κατάφερε να την φέρει. Η Shell έχει και τα χρήματα να αναπτύξει το πεδίο και την εμπειρία. Με τη συμμετοχή της Shell έγινε πολύ πιο εφικτή η χρηματοδότηση της εκμετάλλευσης της Αφροδίτης, καθώς η Shell κατέχει το 35% του κοιτάσματος και ταυτόχρονα κατέχει το 35% του τερματικού στο Ιτκου της Αιγύπτου. Άρα μπορεί να αποφασίσει να μεταφέρει το αέριο μέσω αγωγού και να το αξιοποιήσει στο τερματικό της.

Γιατί αγωγός και όχι πλωτή πλατφόρμα υγροποίησης; 
Το κόστος για μια πλωτή πλατφόρμα είναι πολύ μεγαλύτερο. Σίγουρα δεν θα κοστίσει €10 δις όσο θα κόστιζε ένα χερσαίο τερματικό, αλλά θα σίγουρα θα  κοστίσει €5 δις και γιατί να δώσει κανείς τόσα όταν υπάρχουν δύο αναξιοποίητα τερματικά σε τόσο κοντινή απόσταση και ένας αγωγός που θα στοιχίζει €1 δις θα κάνει τη δουλειά;
Το ερώτημα είναι ποιος θα επωμιστεί το κόστος. Ο αγοραστής ώστε να μην είναι κομμάτι του κόστους ανάπτυξης ή οι εταιρείες που θα το εξορύξουν; Δυστυχώς, το κοίτασμα τις Αφροδίτης δεν ήταν τόσο μεγάλο. Χρειαζόμαστε και άλλες «Αφροδίτες».
Ωστόσο, η παρουσία της Shell έχει και την αρνητική της πλευρά καθώς από τη μία ανοίγει το δρόμο για την εκμετάλλευση της Αφροδίτης λόγω εμπειρίας και οικονομικής ισχύς, προσφέροντας και την ασφάλεια του αγοραστή, όμως ταυτόχρονα μας μειώνει τις επιλογές μας, καθώς δεν θα θέλει να πάει το φυσικό αέριο στο άλλο τερματικό της Αιγύπτου στη Νταμιέτα, το οποίο ελέγχουν οι ανταγωνιστικές προς την Shell, ΕΝΙ και Gas Natural.
Ταυτόχρονα, την εξίσωση δυσκολεύει και η Delek, η οποία έχει άλλες προτεραιότητες.

Εννοείτε σε περίπτωση ενός τουρκοισραηλινού αγωγού; 
Όχι απαραίτητα. Η Delek Delek είχε δημόσια τοποθετηθεί εναντίον της πώλησης του μεριδίου του αερίου που της αναλογεί στα τερματικά υγροποίησης της Αιγύπτου ακόμη και πριν τη συμφωνία ομαλοποίησης των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ. Προφανώς θέλει πρώτα απ’ όλα να διασφαλίσει την πώληση του αερίου που θα παραχθεί από το Λεβιαθάν και θεωρεί ότι έχει την πολυτέλεια να το επιτύχει ακόμη και εάν καθυστερήσει η ανάπτυξη της Αφροδίτης.
Αυτό που άλλαξε πλέον μετά τον περασμένο Ιούλιο είναι ότι με την επανομαλοποίηση των σχέσεων των δύο χωρών πλέον μπορεί να συζητηθεί ανοικτά το ενδεχόμενο πώλησης φυσικού αερίου από το Ισραήλ στην Τουρκία. Αυτό όμως είναι αρκετά δύσκολο καθώς λόγω της απόστασης και της γεωγραφίας της περιοχής θα κοστίσει περίπου 3 με 4 δις ευρώ και για την ολοκλήρωσή του θα πρέπει να δεσμευτεί ποσότητα τουλάχιστον 8 με 10 δις κυβικών μέτρων, κάτι που αναλογεί περίπου στο 45% με 55% του συνόλου των ποσοτήτων που μπορούν να εξαχθούν με βάσει το νόμο του 2013. Ταυτόχρονα, ο αγωγός ίσως χρειαστεί να περάσει από την κυπριακή ΑΟΖ. Ίσως λοιπόν δούμε τις ισραηλινές εταιρείες να ζητούν άδεια για να κατασκευάσουν έναν αγωγό που στην ουσία θα παραβιάζει τα εθνικά συμφέροντα Κύπρου.
Σε περίπτωση υλοποίησης του αγωγού αυτού κατά τρόπο που βλάπτει τα ζωτικά συμφέροντα της Κυπριακής Δημοκρατίας, η παραμονή της ισραηλινών εταιριών στην Κύπρο θα καταστεί εξαιρετικά αμφίβολη. Πρέπει να υπάρξει σχέδιο Β σε ότι αφορά την ανάπτυξη της Αφροδίτης εν όψει του ενδεχομένου υλοποίησης του τουρκοισραηλινού αγωγού και αυτό δεν φαίνεται να υπάρχει.
Είναι σημαντικό να υπάρξουν συμφωνίες με τις εταιρείες που ελέγχουν τα  τερματικά στην Αίγυπτο μέσα σε ένα χρόνο από σήμερα. Αν μετά από ένα χρόνο είμαστε στην ίδια κατάσταση είναι πολύ πιθανό η Αφροδίτη να παραμείνει στο βυθό.

Γιατί στην Αίγυπτο; Ποιες επιλογές έχουμε; 
Υπάρχουν τρεις εναλλακτικές. Πρώτη είναι η εσωτερική αγορά της Αιγύπτου, η οποία όμως πλέον καλύπτεται από την ανακάλυψη του Ζορ και άλλων κοιτασμάτων που έχουν τεθεί σε ταχύτατο πρόγραμμα ανάπτυξης. Οι άλλες είναι τα δύο τερματικά υγροποίησης φυσικού αερίου στην Αίγυπτο, που κατ’ εμένα είναι οι μόνες ανοικτές επιλογές. Το ένα είναι αυτό στη Νταμιέτα που ελέγχει κατά 40% η ιταλική ΕΝΙ, 40% η ισπανική Gas Natural και 20% αιγυπτιακές κρατικές εταιρείες. Το πιο μεγάλο είναι στο Ιτκού το οποίο κατά 35% ελέγχει η Shell.
Η Ιορδανία δεν είναι επιλογή, καθώς έχει ήδη ένα μεγάλο συμβόλαιο με τη Shell για εισαγωγή LNG έως το 2020. Εξάλλου, η αγορά είναι μικρή και αν τα σταθεροποιηθούν τα πράγματα με το Ισραήλ και την Αίγυπτο θα καλυφθεί από το Ισραήλ ή την ίδια την Αίγυπτο με πολύ μεγάλη ευκολία.
Λόγω της συμμετοχής της Shell στην Αφροδίτη, το Ίτκου φαίνεται πιο πιθανή επιλογή, αλλά αν ό μη γένοιτο οι ισραηλινές εταιρείες επιδιώξουν να πάνε με την Τουρκία και το Κυπριακό παραμένει άλυτο, στην ουσία θα παραβιάσουν τα ζωτικά συμφέροντα της Κύπρου. Αν λοιπόν ισχύει αυτό το απεχθές σενάριο πρέπει να έχουμε εναλλακτικές επιλογές για το ποια εταιρία ή εταιρίες θα αναπτύξει την Αφροδίτη.

Που πρέπει να εστιάσουμε; 
Δυστυχώς, το 2012 χάθηκε το ενδιαφέρον των Ισραηλινών για τη δημιουργία χερσαίου τερματικού στην Κύπρο και μαζί μια εξαιρετική ευκαιρία. Δυστυχώς από μόνοι μας δεν έχουμε προς το παρόν αρκετές ποσότητες για να είναι βιώσιμη μια επιλογή υγροποίησης. Άρα πρέπει να εστιάσουμε στην ανάπτυξη της Αφροδίτης και να ελπίζουμε στην ανακάλυψη νέων κοιτασμάτων. Αυτή τη στιγμή παρουσιάσει μεγάλο ενδιαφέρον η γεώτρηση της Τotal στο οικόπεδο 11 που θα κρίνει πολλά. Χρειαζόμαστε μια δεύτερη επιτυχία. Χρειαζόμαστε ακόμα μια Αφροδίτη για να έχουμε καλύτερες επιλογές εξαγωγής και αξιοποίησης του φυσικού αερίου. 

Καταλήγοντας, πόσο ικανοποιητική κρίνετε την ανάπτυξη των ΑΠΕ στην Κύπρο; 
Είναι εντυπωσιακό ότι η Κύπρος με τόσο αέρα και τόσο φως είναι τόσο πίσω σε θέματα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Οι ΑΠΕ παράγουν περισσότερες θέσεις εργασίας κυρίως στην τοπική κοινωνία και είναι κρίμα γιατί η Κύπρος έχει ακόμα πολύ χαμηλό ποσοστό διείσδυσης των φωτοβολταϊκών ειδικά στο κομμάτι της ηλεκτροπαραγωγής.
Είναι ένας τόπος ευλογημένος με σημαντικό αιολικό και ηλιακό δυναμικό όμως δυστυχώς έχει από τα χαμηλότερα ποσοστά διείσδυσης ΑΠΕ στην Ευρώπη. Πλέον υπάρχει και σοβαρό ζήτημα για το πώς μπορεί να στηριχθεί χρηματοδοτικά και η κυβέρνηση μαζί με την ΡΑΕΚ πρέπει να καταστρώσουν μια συγκροτημένη ενεργειακή μακροχρόνια στρατηγική στο πλαίσιο της νέας ευρωπαϊκής οδηγίας που επιβάλλει πλέον ένα διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης των ΑΠΕ μέσω διαγωνιστικής διαδικασίας και Feed-in-Tariff Premium, λύση που έχουν επιλέξει πολύ πιο ώριμες αγορές στην Ε.Ε. και που συζητείται αυτό το διάστημα και στην Ελλάδα.
Ταυτόχρονα, όταν το σύστημα των ΑΠΕ θα ωριμάσει είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει σωστός συντονισμός και σταθερότητα στη τροφοδοσία ηλεκτρικού ρεύματος. Φυσικά όλα αυτά θα λυθούν από τη στιγμή που θα γίνει μια ηλεκτρική διασύνδεση με κάποιον, καθώς όλα αυτά τα θέματα είναι αλληλένδετα.
Η λύση πάντως πρέπει να βρεθεί σύντομα επειδή οι επιπρόσθετες υποχρεώσεις της Κύπρου στα πλαίσια της στρατηγικής του 2020 πλησιάζουν. Αυτό που θα μπορούσε να γίνει πιο εύκολα είναι μια ηλεκτρική διασύνδεση με το Ισραήλ αυτό είναι το πιο εύκολο και πιο συγκεκριμένο συγκριτικά με μια σύνδεση με την Ελλάδα που είναι πολύ πιο πολύπλοκο έργο.