Ο λανθασμένος σχεδιασμός υποδομών για διαχείριση απορριμμάτων και η απουσία ολοκληρωμένου στρατηγικού σχεδίου εκ μέρους του κράτους, είναι ανάμεσα στα γενικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Κύπρος στη διαχείριση αποβλήτων, σύμφωνα με τα αποτελέσματα έρευνας που διεξήχθη στα πλαίσια του ευρωπαϊκού προγράμματος LIFE-Rethink.
Όπως σημειώνεται στα αποτελέσματα της έρευνας, άλλα προβλήματα είναι ο κατακερματισμός αρμοδιοτήτων σε διαφορετικά τμήματα του κράτους και η απουσία ενιαίου φορέα διαχείρισης αποβλήτων και η καθυστέρηση στην ψήφιση νομοθεσιών που θα παρείχαν κίνητρα και αντικίνητρα και θα βοηθούσαν την ανάπτυξη περιβαλλοντικής συμπεριφοράς και την ανάπτυξη περισσότερων ιδιωτικών πρωτοβουλιών.
Επίσης, αναφέρεται ότι το μικρό μέγεθος της Κύπρου δυσχεραίνει την εφαρμογή βιώσιμων λύσεων διαχείρισης αποβλήτων, ενώ οι ιδιωτικές πρωτοβουλίες στον τομέα διαχείρισης ανακυκλώσιμων είναι περιορισμένες. Επισημαίνεται, ακόμη, ότι υπάρχει έλλειψη κουλτούρας στο κοινό και, μολονότι ο μέσος Κύπριος είναι ενήμερος, δεν είναι ευαισθητοποιημένος σε ό,τι αφορά τη διαχείριση απορριμμάτων, ενώ ταυτόχρονα υπάρχουν ελλιπείς υποδομές ανακύκλωσης με χαρακτηριστική απουσία της ανακύκλωσης σε δημόσια κτίρια και περιορισμό στις κατηγορίες ανακυκλώσιμων υλικών που ανακυκλώνονται. Όπως αναφέρεται, η εικόνα που σκιαγραφείται μέσα από τις συζητήσεις με τους διαμορφωτές αποφάσεων για τη διαχείριση απορριμμάτων δεν είναι ιδιαίτερα θετική.
Χαμηλή ενημέρωση
Η έλλειψη ενδιαφέροντος διακατέχει όλα τα στρώματα της κοινωνίας και οι διαμορφωτές αποφάσεων βλέπουν προβλήματα στην εφαρμογή μιας ενιαίας, συντεταγμένης στρατηγικής εκ μέρους της Κυβέρνησης, ελλιπή υποστήριξη από τη νομοθετική εξουσία, έλλειψη βούλησης από τοπικές αρχές για ανάληψη ενεργειών αυτόβουλα ή συντεταγμένα με άλλες τοπικές αρχές, χαμηλό επίπεδο ενημέρωσης από τα ΜΜΕ και σκάνδαλα που επισκιάζουν οποιεσδήποτε θετικές ενέργειες έχουν αναληφθεί και οποιανδήποτε πρόοδο έχει επιτευχθεί στην καλλιέργεια περιβαλλοντικής συνείδησης στη διαχείριση απορριμμάτων. Απέναντι από τα προβλήματα αυτά βλέπουν να υπάρχει ένα μερικώς-ενημερωμένο, μη - ευαισθητοποιημένο, καταναλωτικό κοινό, το οποίο δεν έχει εντάξει επαρκώς τη Μείωση, Επαναχρησιμοποίηση και Ανακύκλωση στη ζωή του. Οι διαμορφωτές αποφάσεων πιστεύουν ότι απαιτείται αλλαγή συμπεριφοράς των καταναλωτών και ότι η εμπειρία μέχρι τώρα υποδεικνύει την αναγκαιότητα νομοθετικής ρύθμισης και τη χρήση κινήτρων και αντικινήτρων.
Στο ίδιο μήκος σκέψης, πιστεύουν ότι οι υφιστάμενες ενημερωτικές εκστρατείες δεν φαίνεται να είναι ιδιαίτερα αποδοτικές και ότι πιθανό να είναι αναγκαία η αλλαγή προσέγγισης του κοινού. Οι διαμορφωτές αποφάσεων πιστεύουν ότι τον μεγαλύτερό θετικό αντίκτυπο στην αύξηση της Μείωσης, Επαναχρησιμοποίησης και Ανακύκλωσης θα είχαν μέτρα, τα οποία προωθούν τη διαλογή στην πηγή, όπως ο υποχρεωτικός διαχωρισμός απορριμμάτων και ανακυκλώσιμων και το σύστημα “pay as you throw”. Μέτρα όπως η λειτουργία μονάδων ολοκληρωμένων εγκαταστάσεων διαχείρισης αποβλήτων είναι λιγότερο επιθυμητά διότι δεν οδηγούν σε αλλαγή συμπεριφοράς του καταναλωτή. Παράλληλα, οι διαμορφωτές αποφάσεων υποστηρίζουν την επέκταση του δικτύου συλλογής ανακυκλώσιμων ειδών από οικίες παγκύπρια, την αύξηση των σημείων συλλογής σε δημόσιους χώρους, την επέκταση των ροών που συλλέγονται, τη διεύρυνση των κατηγοριών προϊόντων που εμπίπτουν κάτω από την ευθύνη παραγωγού και τη στοχευμένη ενημέρωση του κοινού.
Η έρευνα, που διεξήχθη μεταξύ 4 Φεβρουαρίου και 21 Μαρτίου 2016, αφορούσε οκτώ εις βάθος συνεντεύξεις με διαμορφωτές αποφάσεων στον ιδιωτικό τομέα, τα μέσα ενημέρωσης, τις τοπικές αρχές και θεματοφύλακες στον κρατικό τομέα, για τη διερεύνηση των απόψεων τους σε σχέση με την εφαρμογή της περιβαλλοντικής πολιτικής στη διαχείρισης απορριμμάτων, το βαθμό γνώσης και εφαρμογής της Μείωσης, Επαναχρησιμοποίησης και Ανακύκλωσης, και το ρόλο των ενδιαφερόμενων μερών. Οι συνεντεύξεις διεξήχθησαν με τη χρήση οδηγού συζήτησης που ετοιμάστηκε από τον πελάτη και διαμορφώθηκε ανάλογα από τη CYMAR Market Research Ltd.
Εισηγήσεις και σχεδιασμός
Οι εισηγήσεις για μετρά που θα βοηθούσαν στην προώθηση της ανακύκλωσης περιλαμβάνουν αύξηση των ρευμάτων υλικών που ανακυκλώνονται, διεύρυνση της κάλυψης του συστήματος ανάκτησης συσκευασιών παγκύπρια, αύξηση των σημείων συλλογής ανακυκλώσιμων υλικών των οποίων η συλλογή δεν γίνεται από οικίες (π.χ. γυαλί, μπαταρίες), αύξηση των σημείων ανακύκλωσης σε δημόσιους χώρους, περισσότερη ενημέρωση για υφιστάμενα ρεύματα υλικών που ανακυκλώνονται και διαθέσιμα σημεία συλλογής, και εφαρμογή του συστήματος “πληρώνω όσο πετώ”, το οποίο θα επιβαρύνει το κόστος περισυλλογής απορριμμάτων για όσους δεν προβαίνουν σε ανακύκλωση. Για τον καλύτερο σχεδιασμό της στρατηγικής επικοινωνίας του προγράμματος και την παρακολούθηση των αποτελεσμάτων της, θα διενεργηθούν τρία κύματα ερευνών καταγραφής της κοινής γνώμης και των ειδικών ομάδων στόχων του προγράμματος.
Η πρώτη έρευνα κοινής γνώμης ολοκληρώθηκε τον Μάιο του 2015 και αφορούσε το ευρύ κοινό, αλλά και ειδικές ομάδες, όπως ζευγάρια ηλικίας 25-44 ετών και 45-55 ετών, με ενδιαφέροντα αποτελέσματα. Τον Μάρτιο του 2016, ολοκληρώθηκε πιο εξειδικευμένη έρευνα που αφορά την καταγραφή των απόψεων των διαμορφωτών αποφάσεων σε θέματα διαχείρισης αποβλήτων και συγκεκριμένα των Τοπικών Αρχών, Διαχειριστών
Αποβλήτων, Δημοσιογράφων, Βουλευτών και Τεχνοκρατών.
Το πρόγραμμα Rethink είναι ένα φιλόδοξο πρόγραμμα που στοχεύει στη σωστή ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού έτσι ώστε να πετύχει αλλαγή στη σκέψη και συμπεριφορά του σχετικά με τη διαχείριση των αποβλήτων του. Οι εταίροι στο πρόγραμμα επιδιώκουν να ωθήσουν το κοινό να ξανασκεφτεί και να επαναπροσδιορίσει το πώς οι καθημερινές του δραστηριότητες συνδέονται με την παραγωγή και διαχείριση αποβλήτων και να του δείξουν τρόπους με τους οποίους θα περιορίσει την παραγωγή αποβλήτων, αλλά και θα τα διαχειριστεί πιο σωστά. Μέσω της υλοποίησης της εκστρατείας ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, οι εταίροι στοχεύουν στην ενημέρωση περισσότερων από 500.000 ατόμων ανά έτος, σχετικά με τη μείωση, επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση. Το έργο έχει διάρκεια 34 μήνες. Μέσω της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού και των ομάδων-στόχων του προγράμματος, αναμένεται να επιτευχθεί βελτίωση των σημαντικών περιβαλλοντικών προβλημάτων που αφορούν τα απόβλητα, δηλαδή μείωση της παραγωγής αποβλήτων, αύξηση της επαναχρησιμοποίησης και της ανακύκλωσης, και εκτροπή των αποβλήτων από την ταφή. Για την επίτευξη των στόχων του προγράμματος, υλοποιούνται εκστρατείες στην τηλεόραση, το ραδιόφωνο, τον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα ψηφιακά μέσα. Επίσης, διεξάγονται συνέδρια, εκδηλώσεις, έρευνες και εκπαιδεύσεις.
Πηγή: ΚΥΠΕ